Συντάκτης: vktoons

Η vktoons, πέρα από τον Θησαυρό στην ρίζα του Δέντρου της Γης, ετοιμάζεται και για την συνέχεια. Σε αυτήν, σε πολύ υψηλή θέση βρίσκεται μία πρόταση για μία σειρά προσχολικής ηλικίας με τίτλο Stories of Planet Sentia.  Αντικείμενο της σειράς είναι τα συναισθήματα των παιδιών, η αποδοχή και η διαχείρισή τους από αυτά.

Η vktoons θα συνεργαστεί με επιστήμονες – παιδαγωγούς που έχουν εμπειρία και γνώσεις πάνω στο αντικείμενο. Ζητήσαμε λοιπόν από τις συνεργάτιδες μας Αλέκα Κουμέλη και Βικτωρία Τσουκαλά να μας απαντήσουν σε κάποιες ερωτήσεις που αφορούν κυρίως το επιστημονικό και εκπαιδευτικό κομμάτι της σειράς.

Ερώτηση: Από την εκπαιδευτική σας εμπειρία, τι συμπεραίνετε σχετικά με τον συναισθηματικό κόσμο των παιδιών και αν τον εκφράζουν;

Αλέκα Κουμέλη: Τα παιδιά στην προσχολική ηλικία νιώθουν, βιώνουν όλα τα συναισθήματα, ενδεχομένως και σε μεγαλύτερη ένταση από εμάς τους ενήλικες. Δυσκολεύονται κάποιες φορές να κατανοήσουν αυτό που νιώθουν, την αιτία που το προκάλεσε και πολύ περισσότερο βέβαια να διαχειριστούν τα συναισθήματα (κυρίως αυτά τα οποία έχουν αρνητικό πρόσημο). Ο τρόπος με τον οποίο εκφράζονται σε αυτή την ηλικία έχει να κάνει περισσότερο με το περιβάλλον από το οποίο προέρχονται , την οικογένεια μιας κι οι γονείς είναι τα πρώτα συναισθηματικά πρότυπα (emotional patterns), κι μέσω κυρίως της μίμησης αναπαράγουν συμπεριφορές που «μαθαίνουν» μέσα στην οικογένεια.

Βικτωρία Τσουκαλά: Τα παιδιά, όπως και κάθε άτομο, έχουν πλούσιο συναισθηματικό κόσμο.  Συνήθως δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους λεκτικά, αλλά με τη συμπεριφορά τους και τις πράξεις.

Όταν αισθάνονται χαρά, π.χ., γελάνε δυνατά, χτυπάνε τα χέρια τους. Όταν αισθάνονται ευγνωμοσύνη δίνουν τρυφερές αγκαλιές ή κάποιο μικρό χειροποίητο δωράκι. Όταν αισθάνονται απογοήτευση συνήθως σκυθρωπιάζουν ή κλείνονται στον εαυτό τους.

Ερώτηση: Ποιοι παράγοντες θεωρείτε/διαπιστώνετε ότι εμποδίζουν κάποιο παιδί να αποδεχτεί και να εκφράσει τα συναισθήματά του;

Αλέκα Κουμέλη: Όπως προανέφερα, η δυσκολία έχει να κάνει και με το νεαρό της ηλικίας των παιδιών, τα οποία στη νηπιακή ηλικία προσπαθούν να αυτοπροσδιοριστούν, να νιώσουν ως ξεχωριστά μέλη μια κοινότητας μικρότερης ή μεγαλύτερης, να ανεξαρτητοποιηθούν από το οικογενειακό περιβάλλον, να βρουν ομοιότητες και διαφορές με τους συμμαθητές τους και να επιλέξουν παρέες, αλλά και συμπεριφορές που ταιριάζει στο καθένα περισσότερο. Το σημαντικότερο κομμάτι βέβαια είναι η κουλτούρα που έχουμε σαν κοινωνία απέναντι στη συναισθηματική «εκπαίδευση» των παιδιών. Υπάρχουν κάποιες αγκυλώσεις στην ελληνική οικογένεια, ένας «καθωσπρεπισμός» που διδάσκει την καλή και την κακή συμπεριφορά. Που αξιολογεί π.χ. τα θυμό ως ένα αρνητικό συναίσθημα το οποίο δεν πρέπει να νιώθει το παιδί. Ή ακόμη κι όταν προσπαθούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά από δυσάρεστα γεγονότα για να μη βιώσει το παιδί τη λύπη. Αυτομάτως ουσιαστικά κάνουμε μια αξιολογική διάκριση συναισθημάτων και διδάσκουμε τα παιδιά ότι κάποια δεν πρέπει να τα νιώθουν. Στην προσχολική αγωγή τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια και μέσω του αναλυτικού προγράμματος, και η συναισθηματική αγωγή διαπερνά όλους τους τομείς του αναλυτικού προγράμματος, την οποία θωρώ θετική σαν εξέλιξη. Βέβαια παραπρογραμματικά ενδεχομένως να δυσκολευόμαστε να δουλέψουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί, μιας και αφενός πρέπει να εκπαιδευτούμε κι εμείς οι ίδιοι στην παραδοχή και διαχείριση των συναισθημάτων μας, έτσι ώστε να εξασφαλίσουμε το παιδαγωγικό κλίμα μέσα στην τάξη για την εφαρμογή της συναισθηματικής αγωγής. Σε αυτό βέβαια δυσκολευόμαστε και λόγω ελλιπούς επιμόρφωσης, αλλά και λόγω των πολυπληθών τμημάτων που αντικειμενικά δεν μπορείς να αποκτήσεις ποιοτική σχέση με τον κάθε μαθητή.

Βικτωρία Τσουκαλά: Η οικογένεια είναι το πρώτο συναισθηματικό σχολείο. Αν μέσα σε μια οικογένεια δημιουργούνται εντάσεις και συγκρούσεις, επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική ισορροπία και επομένως την έκφραση συναισθημάτων. Συχνά οι γονείς άλλα και δάσκαλοι στο σχολείο δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Λέμε στο παιδί πχ να σταματήσει να κάνει κάτι που μας ενοχλεί, ενώ δεν το κοιτάμε στα μάτια η του λέμε σ’ αγαπώ χωρίς να το αγκαλιάζουμε.

Ερώτηση: Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν για ένα παιδί αν «μάθει» να καταπνίγει τα συναισθήματά του;

Αλέκα Κουμέλη: Σύμφωνα με τον ΠΟΥ (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας), οι κύριες αιτίες θανάτου αλλά και νοσηρότητας ανά τον κόσμο δεν είναι οι λοιμώδεις ασθένειες, αλλά νοσήματα που σχετίζονται με το σύγχρονο τρόπο ζωής. Καθώς για τα περισσότερα από αυτά δεν υπάρχει θεραπεία, μόνος τρόπος είναι η πρόληψη, μέσω της αλλαγής στάσεων, συμπεριφορών και τρόπων ζωής. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τεράστια αύξηση στη κατανάλωση ηρεμιστικών και αντικαταθλιπτικών. Η κατάθλιψη χτυπά ολοένα και μικρότερες ηλικίες . Σύμφωνα με έρευνα σε 713 εφήβους 15-18 ετών το 26,2% παρουσιάζει συμπτώματα κατάθλιψης. Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) επίσης έχει πάρει τρομακτικές διαστάσεις. Όλα τα παραπάνω είναι βέβαια και φαινόμενα κοινωνικά. Έχει αποδειχτεί ότι με την κατάλληλη πρώιμη παρέμβαση και «διδασκαλία» των μικρών παιδιών στο να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τους, να τα διαφοροποιούν, να τα κατανοούν, να τα αποδέχονται, να τα εκφράζουν με παραγωγικό τρόπο, μπορεί να αποφευχθούν αρνητικές μελλοντικές συμπεριφορές, όπως ο εθισμός σε ουσίες, η σχολική αποτυχία, η κατάθλιψη, η δυσκολία στο να αποκτήσει υγιείς σχέσεις ως ενήλικας.

Βικτωρία Τσουκαλά: Αν ένα παιδί «μάθει» να καταπνίγει τα συναισθήματά του, δεν θα μπορέσει να έχει υγιείς σχέσεις με τους συνομηλίκους του, την οικογένεια αλλά και ως ενήλικος. Ακόμη, η κατάπνιξη των συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογικά προβλήματα ή στην κατάθλιψη.

Ερώτηση: Θεωρείτε ότι το animation μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά – και τους γονείς τους ίσως; – να δουν τον συναισθηματικό τους κόσμο πιο ελεύθερα; Και αν ναι, γιατί;

Αλέκα Κουμέλη: Το animation μπορεί θεωρώ να γίνει ένα εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτικών στο δύσκολο έργο της συναισθηματικής αγωγής. Εξάλλου είναι κάτι εξαιρετικά οικείο στα παιδιά, το αγαπούν και μπορούν να διδαχθούν μέσω αυτού ακόμη και στάσεις και συμπεριφορές. Θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία προβληματισμού, συζήτησης, μέσα σε τάξεις, αλλά και οικογένειες στον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας, αλλά και τους άλλους, τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να επιλύουμε συγκρούσεις και τελικά να έχουμε μια αρμονική σχέση με τον εαυτό μας και τους άλλους.

Βικτωρία Τσουκαλά: Το animation είναι κάτι προσφιλές στα παιδιά. Σίγουρα τα παιδιά μπορούν να ταυτιστούν με τον ήρωα μίας animation ταινίας που προάγει την έκφραση συναισθημάτων. Να δουν μέσα από έναν διασκεδαστικό τρόπο πώς οι ήρωες εκφράζουν τα συναισθήματα, πώς αντιδρούν σε ερεθίσματα και να τους μιμηθούν. Οι γονείς από την άλλη μπορούν να καταλάβουν απτά παραδείγματα για το πώς εκφράζονται τα παιδιά και να τα κατανοήσουν και μετά να τα παροτρύνουν και να τα καθοδηγήσουν στην έκφραση των συναισθημάτων.